Paragraaf 5: Financiering

Renteontwikkeling

Aan de jarenlange periode van rentedaling kwam eind 2021 een einde. Sinds begin 2022 is er voor wat betreft de langlopende rente sprake geweest van een scherpe stijging. Inmiddels is de stijging afgevlakt. Op 3 januari 2022 bedroeg de langlopende rente (20-jaars SWAP) 0,58% en op 26 juli 2023 2,91%.

Oorzaken voor de onverwacht sterke (historische) rentestijging zijn onder andere: de oorlog in de Oekraïne, de problemen in de leveringsketens als gevolg van Corona en de oorlog en de als gevolg daarvan zeer hoge inflatie, die bovendien langer aanhoudt dan verwacht. Vanaf juli 2022 is de ECB begonnen met het verhogen van de beleidsrentes. Sindsdien hebben we afscheid genomen van het tijdperk van de negatieve rentes. De belangrijkste beleidsrentes, de refi-rente en de deposito-rente zijn inmiddels (stand 26 juli 2023) verhoogd tot respectievelijk 4,0 % en 3,5 %. Het doel van renteverhogingen is om via de afkoeling/verlaging van de vraag naar producten en diensten de vraag-/aanbodverhoudingen dusdanig aan te passen dat de prijsstijging over een breed front (van sectoren en producten en diensten) naar beneden gaat. Van belang om te vermelden is dat iedere renteverhoging 12 tot 18 maanden nodig heeft om het gewenste effect te hebben.

Inmiddels blijkt uit de cijfers dat een aantal grote Eurozone-economieën al behoorlijk aan kracht hebben ingeboet en hebben zowel Duitsland als Italië al economische krimp laten zien. Weliswaar is zowel het Eurozone producenten- als consumentenvertrouwen sinds het dieptepunt in de herfst iets gestegen, maar nog altijd op een zeer laag niveau. De groei van de kredietverlening aan bedrijven en consumenten is inmiddels sterk afgezwakt. Een lichte recessie voor de Eurozone als geheel in 2023 is daarmee het meest waarschijnlijke scenario. De inflatie en inflatieverwachtingen zullen gedurende het laatste kwartaal van 2023 waarschijnlijk fors verder dalen, waarbij de inmiddels scherp gedaalde energieprijzen een behoorlijke duit in het zakje zullen doen. Wel blijft de inflatie over het gehele jaar waarschijnlijk historisch hoog (iets onder de 5% in de Eurozone), maar voor 2024 verwachten we, gezien genoemde economische zwakte en het ruimere aanbod van een aantal belangrijke goederen (o.a. energie en halfgeleiders) een daling tot in de range van 2 tot 3%.

In dit klimaat verwachten wij voor 2024 de volgende ontwikkelingen en rentestanden:

• Een stabilisatie van de langlopende rente op het huidige niveau van ongeveer 3%. Hierbij houden we rekening met een recessie die leidt tot afkoeling van de economie met een drukkende werking op de rentestanden. Er is ook een risico aanwezig op een verdere rentestijging. Voor dat risico gaan we uit van een stijging tot 4% in 2024 en houden daar rekening mee bij de berekening van het weerstandsvermogen (zie paragraaf 1.3.3 Weerstandsvermogen en risicobeheersing)
• De korte rentes zijn sterk gerelateerd aan de beleidsrentes van de ECB. Wij verwachten dat er in 2023 een einde komt aan de stijging van die beleidsrentes en dat er in 2024 een beperkte verlaging zal worden doorgevoerd. Dit resulteert in onze verwachting voor de korte rente van 3% in 2024.  

De rente op nieuw aan te trekken langlopende leningen is begroot op 3%. Dit is 1% hoger ten opzichte van de begroting 2023. Tegen dit tarief verwachten wij in 2024 leningen aan te kunnen trekken met een looptijd van gemiddeld 20 jaar.

Samenvattend toont onderstaande tabel de renteveronderstellingen voor 2024.

Voor het vaststellen van de rekenrente voor het grondbedrijf (Grex-rente) gelden aanvullende regels. Rekening houdend met deze regels hanteren wij een rentetarief voor het grondbedrijf van 1,87%. Dit percentage is berekend aan de hand van de begrote rentelasten en de verwachte verhouding tussen vreemd vermogen en totaal vermogen per 1 januari 2024.

Het rente-omslagpercentage (ROP) voor 2024 is 1,75%. Het ROP is het rentepercentage dat wij gebruiken voor de toerekening van de rentelasten aan de taakvelden en ligt 0,2% hoger ten opzichte van de begroting 2023. Deze stijging komt grotendeels door de verwachte rente op nieuwe leningen die van 2% naar 3% gaat. De omslagrente is gebaseerd op de verwachte rentekosten in het begrotingsjaar 2024.