Paragraaf 2: Duurzaamheid

Spoor Hernieuwbare energie en energieoplossingen

Om aan de doelen van de ‘Routekaart Groningen CO 2 -neutraal 2035’ te voldoen zetten we in op hernieuwbare energie. Dit spoor valt uiteen in zon, wind, waterstof en groen gas.

Participatiekader
Omdat we hechten aan een eerlijke verdeling van de lusten en lasten bij het realiseren van zonne- en windparken in de gemeente heeft het college het concept Participatiekader voor zonne- en windparken vastgesteld dat vervolgens de inspraak in is gegaan. Aan de hand van drie spelregels voor initiatiefnemers, zorgen we voor een helder en transparant participatieproces rondom energieparken. De spelregels gaan over procesparticipatie, het omgevingsfonds en over lokaal eigendom. Hierdoor ontstaat meer duidelijkheid voor de inwoners en organisaties die in de omgeving van een energieproject wonen, werken of verblijven.

In de voorbereiding van dit participatiekader hebben diverse omwonenden en organisaties meegedacht. Na verwerking van de opbrengsten uit de inspraak, ontvangt de raad dit najaar het definitieve Participatiekader voor zonne- en windparken

Fonds Energietransitie
Het hoofddoel van het Fonds Energietransitie (FET) is het verstrekken van subsidies en leningen om te verduurzamen. Het FET wordt gevoed door structurele resultaten uit zonneparken en windmolens die we gaan ontwikkelen via de exploitatiemaatschappij. Maar ook incidentele bijdragen zoals de door de gemeenteraad beschikbaar gestelde € 2 miljoen voor energiearmoedebestrijding, rijksbijdragen, fondsen en andere subsidies die voor de energietransitie zijn komen in dit fonds terecht.

In het Raadsbesluit Inrichting Fonds Energietransitie (2022) is uitgewerkt hoe we met ons Fonds Energietransitie de eerste stappen zetten in de bestrijding van energiearmoede. Om te zorgen dat het bij de mensen terecht komen die te maken hebben of kunnen krijgen met energiearmoede, richten we ons met dit besluit in eerste instantie op de particuliere huiseigenaren, die niet in aanmerking komen voor overige financiering om te verduurzamen. Besloten is om voor een maximum van € 10 miljoen aan deze groep leningen te verstrekken, waarbij de beschikbare € 2 miljoen de structurele (rente-)lasten en de verwachte risico’s dekken.

Exploitatiemaatschappij
We houden publieke regie op de energietransitie door naast het publiek warmtebedrijf WarmteStad, ook grote zonneparken en windturbines in eigen beheer te ontwikkelen en te exploiteren. Dit gaan we doen via de exploitatiemaatschappij. Uw raad is in 2023 geïnformeerd over de stand van zaken van de vormgeving van de Exploitatiemaatschappij Duurzame Energie (EDE) als eerste belangrijke stap richting het gemeentelijk energiebedrijf. De komende periode werken we de punten zoals beschreven in de brief verder uit. Dit zijn onder andere de juridische en financiële aspecten en de oprichting van de B.V. bij de start van het eerste project van de Exploitatiemaatschappij Duurzame Energie; het zonnepark Meerstad-Noord.

Voortgang lopende jaar en relevante ontwikkelingen

Zon
In de ‘Routekaart Groningen CO2-neutraal 2035’ is doorgerekend en vastgesteld dat in 2035 60% van lokaal duurzaam opgewekte energie van de zon afkomstig is. Uitgaande van de beleidskaders zonneparken en zon op daken is met 950 MWp geïnstalleerd vermogen in 2035 zonne-energie de grootste hernieuwbare elektrische energiebron. Wij werken vanuit het principe van De Zonneladder; de potentie van de daken moet ten volle benut worden. Van de opgave kan naar verwachting 450 MWp op daken en boven parkeerplaatsen (zonnecarports) worden gerealiseerd (ongeveer 1 miljoen zonnepanelen). De resterende 500 MWp (1,1 miljoen zonnepanelen) realiseren we in zonneparken.

In de gemeente Groningen liggen volgens de recentste telling ruim 522.000 zonnepanelen (80% daarvan ligt op daken, 20% in zonneparken). Het gaat in totaal om 149MWp. De geprognosticeerde 568.000 zonnepanelen (191MWp) is daarmee niet behaald. Het aantal zonnepanelen op daken ligt nog vóór op schema, maar de realisatie van zonneparken blijft achter. Met de opening van zonneparken op Roodehaan in 2023 en Fledderbosch in 2024 wordt deze achterstand ingehaald. Om op schema te blijven moeten we de aanpak voor zon blijven continueren.

Hoe gaan we dat doen?

• We zetten in op de realisatie van sociale én kleine lokale coöperatieve zonneparken,  volgens de kaders van het beleidskader zonneparken.
• In het Omgevingsplan leggen we vast dat zonnepanelen op daken bij nieuwbouw de standaard is.
• We maken via Groningen Werkt Slim afspraken met de bedrijvenverenigingen om alle geschikte bedrijfsdaken te voorzien van zonnepanelen en onderzoeken de wettelijke mogelijkheden om zonnepanelen op geschikte bedrijfsdaken eventueel een verplichtend karakter te geven.
• In navolging van P+R Reitdiep willen we de andere P&R’s en grote parkeerplaatsen (deels) voorzien van zonnecarports.
• Om iedere inwoner binnen de gemeente de mogelijkheid te bieden te profiteren van goedkope hernieuwbare energie willen we de opbrengsten van de energie uit wind- en zonneparken, op de gronden in bezit van de gemeente, inzetten om de energiearmoede te bestrijden. Dit komt niet alleen ten goede aan de inwoners, maar ook aan de lokale werkgelegenheid.

Wind
Voor de windverkenning Roodehaan hebben we in 2022 de samenwerking met MEERdorpen Energiecoöperatie (MDEC) verder uitgewerkt. Samen hebben we een participatieplan opgesteld en daarbij ook andere belanghebbenden, zoals natuur- en milieuorganisaties betrokken. Ook hebben we samen met MDEC verder onderzoek gedaan naar een aantal inhoudelijke aspecten. Het kabinet heeft in het coalitieakkoord aangegeven toe te willen naar een heldere afstandsnorm tussen windturbines en woningen. Er worden landelijke nieuwe normeringen opgesteld waarin ook de afstandsnorm wordt betrokken. De uitkomsten van deze ontwikkelingen zijn bepalend voor de toekomst van windenergie bij Roodehaan.  Op het moment van schrijven is het opstellen van de nieuwe afstandsnormen vertraagd.  

Het zoekgebied bij Roodehaan biedt ruimte voor ongeveer 15MW aan opgesteld vermogen. We houden het huidige windbeleid in 2024 tegen het licht samen met onze inwoners en verkennen daarbij wat mogelijk is, en welke voorwaarden daar dan bij horen.

Netinpassing
Het Nederlandse elektriciteitsnet piept en kraakt. Kort gezegd hebben we te maken met 2 type problemen:

• Invoedingscongestie: de beperkte mogelijkheid om stroom aan het net (terug) te leveren. Dit probleem komt door de enorme aanwas van wind- en zonne-energie;
• Afnamecongestie: de beperkte mogelijkheid om stroom van het net af te halen voor verbruik. Dit probleem komt met name door de toenemende elektrificering, zoals elektrisch rijden en de aanschaf van warmtepompen;

Voor de aanpak van netcongestie onderscheiden we 3 categorieën gebruikers:

• Bedrijvigheid;
• Woningen;
• Duurzame opwek;

We zetten als gemeente in op een robuust, toekomstbestendig elektriciteitsnet op alle voorgenoemde gebruikers. Hierbij kijken we zowel naar de korte- als lange termijn.

Korte Termijn
Op momenten heeft ons elektriciteitsnet onvoldoende capaciteit. Echter, ons elektriciteitsnet heeft een belasting van gemiddeld 30% op jaarbasis. Dat betekent dat ons net zeer solide is uitgerust en tegelijkertijd onderbenut. Dat biedt kansen voor de verschillende categorieën gebruikers;

• Bedrijvigheid: we werken aan toekomstbestendige bedrijventerreinen, dit doen we op 2 manieren:
  • Gebiedsgericht: met het samenwerkingsverband Groningen Stroomt Door werken we aan gebiedsgerichte oplossingen om het elektriciteitsnet beter te benutten door afname beter af te stemmen met de opwek;
  • Loketfunctie: met Groningen Werkt Slim kunnen individuele ondernemers met hun verduurzamingsvraagstukken om specifiek advies vragen;
• Woningen: woningen zijn qua verbruik minder dynamisch en daarmee minder flexibel (zie ook kopje warmte & woningen). Door de snelle toename van zonnepanelen op (woon)daken kunnen op piekmomenten de omvormers de elektriciteit niet meer kwijt op het net. Op korte termijn worden daarom transformators in de woonwijken vervangen of bijgeplaatst en wordt het elektriciteitsnet op punten verzwaard. Voor de langere termijn kijken we hier naar de rol van lokale tijdelijke opslag (door bijvoorbeeld het realiseren van een buurtbatterij);
• Duurzame opwek: ook hier kijken we naar de rol van opslag, zodat de impact op het elektriciteitsnet van ‘zon & wind’ significant minder is in vergelijk met huidige ‘opwek.’ Voor goede facilitering van zon op dak zorgen we ervoor dat vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd worden (o.a. in Groningen Stroomt Door) zodat de stroom zoveel als mogelijk binnen het gebied blijft;

Lange Termijn
We zitten in een proactieve rol om tafel met beide netbeheerders (TenneT & Enexis) om ons huidige elektriciteitsnet significant uit te breiden. Doel is om hiermee op alle fronten (bedrijvigheid, woningen, opwek) meer ‘lucht’ te creëren op het elektriciteitsnet. We werken o.a. aan:

• De realisatie van hoog- en middenspanningsstation Meerstad Noord;
• De gemeente systeemstudie: een analyse van ons huidige hoogspanningsnet;
• De 380kV-verbinding Vierverlaten – Ens;
• Strategieontwikkeling grootschalige opslag;

 Waterstof en groen gas
Als Hydrogen Valley speelt de regio Groningen een sleutelrol in de toepassing van waterstof in mobiliteit, klimaattransitie en economische ontwikkeling. De gemeente Groningen is actief betrokken bij verschillende regionale, nationale en Europese waterstofprojecten en -initiatieven. We werken daarbij samen met partners zoals andere gemeenten en provincies, onze regionale kennisinstellingen en bedrijven zoals Gasunie, QBuzz en Green Planet. Zo hebben we een deel van ons wagenpark inmiddels met inzet van waterstof emissievrij kunnen maken. Hiermee dragen we ook bij aan kennisontwikkeling en innovaties in onze regio.

We hebben een Routekaart ontwikkeld voor de circulaire economie en daarmee samenhang tussen de relevante thema’s zoals, energie, afval, bouw en sloop en water. De routekaart is uitgewerkt in een uitvoeringsagenda om ook ten aanzien van grondstoffen CO2 neutraliteit te bereiken. In de gemeente Groningen wordt groen gas geproduceerd (voldoende om op een zomerse dag de stad te voorzien). Uit onze routekaart en uit de RES blijkt echter dat we in de toekomst meer groen gas nodig hebben. We zien kansen voor het vergroten van de groen gas productie en het reserveren van de bijbehorende certificaten.

Resultaten en activiteiten